Vogels in Zuid-Portugal
Doen in Portugal - Denk je er over na om vogels te spotten buiten de Nederlandse grenzen én daarbij denk je aan bijzondere en indrukwekkende soorten, dan is Zuid-Portugal een uitstekend reisdoel!
Onafhankelijk of je naar Lissabon of Faro vliegt (zelfs met eigen vervoer is een goede mogelijkheid), er dient zich een scala van mogelijkheden aan in een relatief klein gebied met uiteenlopende habitats. Deze maken vaak deel uit van beschermd natuurgebied.
Uitstekende ligging
Bovendien is ook de ligging van Portugal belangrijk voor de natuur in het algemeen én de vogels in het bijzonder. Portugal ligt namelijk in het zuiden van Europa, dicht bij Afrika, waar veel soorten vogels uit met name Europa overwinteren.
In de tweede plaats ligt Portugal geïsoleerd op het Iberisch Schiereiland, wat geleid heeft tot specifieke soorten: endemische soorten. Tenslotte zijn de leefgebieden voor dieren, en dus ook voor vogels, goed bewaarde natuurlijke habitats die in totaal 24 % van het Portugees grondgebied omvatten.
Beste plekken om vogels te spotten in Zuid-Portugal
Zuid-Portugal is een gebied bij uitstek om vogels te spotten: vogelaars komen van heinde en ver voor birdwatching. Geografisch kun je zeggen dat het gebied ten zuiden van de Taag het meest interessant is. Dit gebied draagt de naam Alentejo (além do Tejo: letterlijk vertaald „over de Taag“) en is in te delen in 4 grote regio's, die in de Alentejo liggen of er deels aan grenzen. Een meerdaagse rondreis vanuit Lissabon of Faro is een aanbeveling om de genoemde gebieden te verkennen.
1. De estuaria van de Taag en de Sado
Zodra je aankomt in Lissabon, duurt een oversteek vanaf bijvoorbeeld het vliegveld naar de Salinas do Samouco via de brug Ponte Vasco da Gama (A12) ongeveer 30 minuten.
Ook kun je gebruik maken van de hangbrug Ponte 25 Abril naar de wetlands. In deze gebieden aan de zuidkant van de Taag en op geringe afstand van Lissabon leven in groten getale Europese Flamingo’s (10.000), lepelaars, (rosse) grutto’s, kluten, krooneenden, geelpootmeeuwen en in een geringer aantal roerdomp en woudaapje.
2. Alentejo
Na ca 90 minuten rijden vanaf Lissabon bereik je de steppen van de Alentejo: de Castro Verde. Het gebied is landschappelijk wellicht niet het meest aantrekkelijk, maar herbergt wel bijzondere vogels. Zo vind je hier de grote en de kleine trap, de griel, Europese scharrelaar, rode patrijs en Iberische klapekster.
In de Alentejo vind je ook de kurkbomen (Cork Oak Woodland) met hun eigen bewoners. Zo leven in dit gebied o.a. de grijze wouw, blauwe ekster, steenarend, rode wouw en grauwe kiekendief. Zodra je een kurkeik ziet met een enkel cijfer er op, tel je er 9 jaren bij op voor het moment wanneer er weer kurk geoogst gaat worden.
3. Mértola en Guadiana
Meer naar het oosten richting de Spaanse grens kom je in de buurt van Mértola en het natuurpark Guadiana en
zie je het landschap veranderen in een meer bergachtig gebied. In deze regio leven vogels van klein tot groot met een voorkeur voor rotsen. Vooral de grote vogels vallen hier zeker op: zwarte ooievaar, monniksgier, havikarend en de oehoe.
3. Algarve
Castro Marim
Zodra je vertrekt uit de omgeving van Mértola naar Castro Marim Nature Reserve heb je over landelijke wegen ongeveer 1 uur nodig om in dit gebied te arriveren. Castro Marim ligt vlakbij de grens met Spanje. In dit gebied tref je aan: o.a. grutto, kleine zilverreiger, mangrovezanger, kleine trap, bijeneter en hop.
Rio Formosa
Ten zuiden van Faro vind je de wetlands van Rio Formosa Natuurpark. Het drassige gebied is 60 km breed, terwijl Portugal hier ca 120 km breed is! Vanuit Castro Marim rij je in ongeveer 45 minuten naar dit gebied. Rio Formasa kenmerkt zich door een doolhof aan kanalen, eilandjes, zandbanken en uiterwaarden.
En uiteraard tref je hier ook diverse vogelsoorten aan zoals kiekendief, pijlstaart, krakeend, krooneend, plevier, woudaapje en purperkoet. De purperkoet met zijn prachtige veren is het symbool van Rio Formosa.
Wil je dit gebied verkennen, breng dan een bezoek aan het CEAM, het "Centro de Educação Ambiental de Marim“. In dit bezoekerscentrum krijg je informatie voor de beste observatieplaatsen. Bovendien kun je op een oude traditionele vissersboot een tocht door het waterrijke gebied maken. Deze boten gebruikte men vroeger voor de tonijnvisserij.
Salgados Lagoon (Lagoa dos Salgados)
Dit gebied ligt op een korte afstand, westelijk van Albufeira. Het water van deze typische kustlagune komt hoofdzakelijk van twee kleine riviertjes, de Espiche en de Vale Rabelho. In de winter overspoelt het zeewater bij hoog water de plaatsen waar mensen lage plekken in de duinen aangebracht hebben. De lagune is ca 50 hectare groot en relatief gezien ondiep en dus bijzonder geschikt voor watervogels zoals eenden en reigers; er zijn inmiddels meer dan 200 soorten waargenomen! De top 5 : steppekieviet, reuzenstern, steltkluut, Andouins meeuw en purperkoet.
Sagres
Op het uiterste zuidwestelijke puntje van Portugal ligt Sagres met Kaap Sint-Vincent (Cabo de Sao Vicente). Op deze plaats verzamelen trekvogels zich voor de oversteek naar Afrika. Maar er is één groot probleem: vanuit de lucht zien de vogels in zuidelijke richting alleen maar water. De oversteek vanaf hier naar Marokko is meer dan 400 kilometer! Dat laatste is voor de trekvogels een brug te ver. M.a.w. deze vogels zijn op de verkeerde plek! Het betreft dan ook dikwijls jonge vogels: juvenielen.
Voor de kust (de kliffen zijn hier tussen 75 - 80 m hoog) komen vanaf de Atlantische Oceaan op afstand af en toe een Jan-van-Gent, pijlstormvogel en/of een geelpootmeeuw voorbij. Op de kliffen zie je wellicht een slechtvalk of andere roofvogel.
Plaatsen om de trekvogels te spotten zijn met name de geringe hoogten ten noorden van de Estrada EN268: Monte de Cabranosa en Esparregueira. Het landschap is hier bijna volkomen vlak met slechts een smalle groene strook met veelal naaldbomen en struiken tussen deze 2 gebieden in.
Vanaf een geringe hoogte bij Esparregueira kijk je in zuidwestelijke richting naar de Kaap over de begroeiing van de Cabranosa heen. Staande op de heuvel bij Esparregueira zie je de roofvogels op thermiek overkomen zoals de vele dwergarenden, een wespendief, zwarte ooievaar, slangenarend en de zwarte gier.
Ponta da Atalaia
In Sagres kun je in de directe omgeving van Pousada Sagres ook vogels spotten. Plaats je auto ter hoogte van de Pousada of in Sagres zelf en loop vervolgens naar het uitkijkpunt van Ponta da Atalaia. Onderweg zie je vanzelf ergens de zwarte roodstaart opduiken, die hier alom tegenwoordig is. En dat laatste geldt ook voor de hop. Vanaf het platform kijk je uit over de zee en zie je meeuwen en andere vogels vliegen.
Ocean Lab - Mar Ilimitado
Vanuit Sagres kun je ook met een Zodiac een tocht op de oceaan maken en vaar je ca 10 mijl voorbij Kaap St.Vincent. Het bedrijf „Mar Ilimitado“ verzorgt tochten voor dolphin- & birdwatchers. Link: Mar Ilimitado – Dolphin watching & Marine Research, Sagres – Algarve – Portugal.
Wat moet je nog meer weten over vogels spotten in Zuid-Portugal?
De Algarve en de Alentejo, daar kan je het hele jaar door vogels kijken. Eigenlijk is de hele kust van Zuid-Portugal een aaneenschakeling van topgebieden om ze te observeren. De combinatie van mediterraan warm en zacht klimaat met de nabijheid van de Atlantische Oceaan biedt unieke mogelijkheden om vogels te zien.
Vogels in het voorjaar
Hoewel de zee bij de Algarve - de Atlantische Oceaan - nog koud is, warmt het land in het voorjaar snel op. Waar de rotsige kust onderbroken wordt door duinen vinden we lagunes, omzoomd door strandjes en rietkragen. De lucht is er vol vogelzang, zingend in golvende vluchten boven riet en biezen geven de graszangers hun territoria aan. In het water speuren steltkluten en kleine zilverreigers naar visjes en schaaldieren.
Strandplevieren maken hun nesten op kale zandvlakten, grielen staan doodstil tussen de schaarse vegetatie. De hop hoor je voortdurend roepen. De beste plekken in de Algarve om dit allemaal te zien zijn het uitgestrekte estuarium van de Ria Formosa en de Castro Marim moerassen. Flamingo’s en audouins meeuwen zie je hier niet zelden. Er zijn ook zoetwaterplassen, zoals Quinta do Lago, waar je purperkoeten kunt zien, witoogeenden, purperreigers, ralreigers, woudaapjes en ijsvogels.
Meer in het binnenland is het landschap vaak nog idyllisch. Het hele gebied is de moeite waard, maar bijzondere plekken hier zijn Serra do Caldeirão en Foz de Odeleite, waar je ook de oehoe kunt vinden. Langs smalle weggetjes zie je roodkopklauwier, de zuidelijke vorm van de klapekster, cirlgors, grijze gors, orpheusgrasmus, Provençaalse grasmus, baardgrasmus, vooral kleine zwartkop, blauwe ekster en blauwe rotslijster. Bijeneters zijn nooit ver. Als je ze niet ergens ziet hoor je wel hun kenmerkende roep. Overal roodstuitzwaluwen tussen de boeren- en huiszwaluwen, slangenarend en dwergarend en met een beetje geluk af en toe een havikarend.
De nazomer en het najaar
Veel vogelsoorten zijn standvogels en gaan niet weg in de nazomer, maar ze zijn wel stiller en vallen dan minder op. Zuid-Portugal raakt dan echter vol met trekvogels en zwervende vogels uit Spanje. Je kunt er vele trekkende roofvogels zien, vooral slangenarenden maar ook havikarend, dwergarend, vale gieren. Waarnemingen van rondzwervende grijze wouwen en keizerarenden maken een dag helemaal compleet.
De beste plekken hiervoor zijn de Serra de Monchique en Sagres schiereiland. De laatste plek is ook heel goed voor de trek van kleine zangvogels. Het is een uitgestrekt open en grazig gebied waar de kleine trap niet moeilijk te vinden is. Raaf, zwarte spreeuw, tapuit, kuifleeuwerik, Thekla leeuwerik en Alpenkraai kun je hier gemakkelijk zien.
De eerder genoemde lagunes, het Ria Formosa estuarium en vooral de zoutpannen krijgen bezoek van groepen flamingo’s, vele ooievaars en lepelaars die op trek zijn. In augustus begint het al maar september is de topmaand voor de vogeltrek hier. Naast de al eerder genoemde plaatsen kun je bij de Laguna Salgados heel goed trekkende regenwulpen en strandlopers zien, naast witkopeend en knobbelmeerkoet.
