Hwange
Vanuit de lucht valt direct op hoe immens groot Hwange National Park is, dat sinds 1928 bestaat. We zien niets dan 14.000 vierkante kilometer aan ongerepte natuur. Om een idee te krijgen: dat is vergelijkbaar met België. Het is dan ook het grootste natuurgebied van Zimbabwe en telt ruim 100 zoogdiersoorten en meer dan 400 vogelsoorten. Hwange is gelegen in het westelijke puntje van het land en heeft een van de hoogste concentraties van wildlife van heel Afrika. Je kunt hier ook de big five zien.
Natuur in Hwange
De vegetatie bestaat uit laag struikgewas, afgewisseld met oude acacia, mopane- en teakbomen, uitgestrekte savannes, zoutpannen en waterpoelen. Vanuit ons Cessna-vliegtuigje zien we sporen van een brede, kronkelende, fossiele rivier die door aardverschuivingen al eeuwenlang droog ligt en uit een dikke laag Kalahari-zand bestaat.
Dat zand zou miljoenen jaren geleden door de wind duizenden kilometers naar Hwange zijn verplaatst. Daarom bestaat in grote delen van het park de bodem uit zand, waar de teakbomen goed op gedijen.
1. Waterpompen
Door Hwange stromen geen rivieren. Toch is er volop water in Hwange, wat komt door waterpompen. Het geluid van de pomp vormt vanaf 1935 de hartslag van het park. Zonder deze apparaten is er onvoldoende water en kunnen wilde dieren het droge seizoen (van april tot en met oktober) niet overleven. “Om overmatige migratie naar Zambia en Botswana te beperken en het hele jaar door wildlife te kunnen aanbieden, zijn de pompen non-stop in gebruik”, vertelt onze gids Elias Chiga.
Hij werkt voor de Afrikaanse high-end touroperator Wilderness die sinds 1993 een concessie heeft in Hwange en vanaf 1996 ook waterpompen toepast. “Bij voldoende water gaan de pompen ’s nachts uit. De dieren komen tevoorschijn zodra de apparatuur ’s ochtends aangaat. Ze herkennen het geluid van de generator maar al te goed”, aldus Elias.
2. Weer
Het regenseizoen duurt van november tot en met maart. Bij aanvang verandert het landschap van droge, zanderige vlakten in weelderige groene velden en dichte struikgewassen. Door de regen ontstaan nieuwe meren, waardoor de pompen minder noodzakelijk zijn.
De temperatuurverschillen kunnen groot zijn wanneer het gaat regenen en waaien, dus neem, al is het 35 graden, ook warme, regendichte kleding mee. En het weer kan gemakkelijk omslaan omdat Hwange last heeft van natuurfenomeen El Niño.
Dieren in Hwange
Wie naar Afrika reist, komt natuurlijk voor wildlife. Welke diersoorten komen voor in Hwange National Park?
1. Olifanten
Evenals Chobe Nationaal Park en de Okavango Delta in Botswana
Olifanten zijn ook belangrijk voor het ecosysteem. Ze produceren natuurlijke irrigatiesystemen en dankzij een zesde zintuig kunnen ze waterbronnen en mineralen opsporen. Gids Elias legt uit: “Door de zanderige ondergrond zitten mineralen dieper onder de aarde verscholen. Olifanten graven net zolang totdat mineralen als calcium naar de oppervlakte komen. Het is een voedingssupplement, ook voor andere dieren zoals zebra’s, buffels en giraffen. Wanneer het regent vullen de kuilen zich met water en heb je een natuurlijke waterpoel.”
Leeuwen versus olifanten
Tegen zonsondergang zijn we getuigen van een bijzonder schouwspel. Onze ervaren nieuwe gids Peter Gava, - hij heeft 42 jaar ervaring als natuurconservator en begeleider-, neemt ons mee naar de Ngamo waterpoel. We zien een groep van 22 leeuwen die het karkas van een jonge olifant verdedigt dat aan de waterkant ligt. Dit is echter een belangrijke drinkplaats voor olifanten, die elkaar in tientallen kuddes, bijna als karavanen afwisselen om te drinken. Ondanks hun enorme omvang, kunnen olifanten zich geruisloos en vrij snel voortbewegen. Ze zijn met zovelen, dat we soms niet eens in de gaten hebben dat ze vlak langs de jeep lopen.
Wanneer de olifanten de leeuwen zien en beseffen dat hun prooi een olifantje is, zijn er een aantal leiders die met luid getrompetter op de leeuwen afstormen. De jonge olifanten worden vliegensvlug omringd door hun familie en als een soort bewegend fort verplaatst de kudde zich naar het water. Peter vertelt: “De leeuwen die bij de prooi liggen zijn geïntimideerd, en daarom rennen ze even weg. Maar ze weten dat de olifanten alleen een waarschuwing geven. Ze willen drinken en verkiezen dat boven een aanval.”
We kunnen uren kijken naar dit levend schilderij. Het verveelt geen moment. Wanneer de zon onder is, trekken de laatste olifanten zich terug naar beschut, veiliger gebied.
2. Leeuwen
In Hwange zijn dus ook leeuwen te spotten. Sterker nog, het is een van de beste plekken in Afrika om de wilde katten te zien! Er leven er maar liefst 400 (!), waarvan 80 in de Wilderness concessie. En dat merken wij ook. In de vier dagen dat we het park bezoeken, ervaren we hele verschillende ontmoetingen met de Linkwasha troep, die dus ook het olifantje heeft gedood. Het is een groep van 22 familieleden, bestaande uit leeuwinnen met hun jongen en mannetjesleeuwen van één à twee jaar oud die jachtervaring moeten opdoen. Ze leven in een gebied van 523 km².
Luieren
De eerste keer dat we de leeuwen treffen is tegen zonsondergang, wanneer de groep rond een termietenheuvel in beweging komt. We zijn nog geen uur in het park of gids Elias heeft ze gevonden. De leeuwen zijn overal en struinen constant rond de auto.
Tijdens de volgende game drive, ook laat in de middag, treffen we de groep luierend onder een boom. Het is hilarisch om de leeuwen te zien liggen op hun rug, poten in de lucht en sommigen hebben de voeten om elkaar heen geslagen. Leeuwen zijn hele sociale en hechte dieren en zoeken elkaar al kopjes gevend constant op. Om vervolgens na drie meter lopen weer neer te ploffen en verder te slapen.
Dominante leeuw
Met gids Peter vinden we in de vroege ochtend twee broers, waarvan een mannetje twee krolse leeuwinnen voor zichzelf wil hebben. Hij kan echter maar met één tegelijk paren. En één vrouwtje is helemaal niet geïnteresseerd in hem, maar in de broer. De dominante leeuw rent steeds heen en weer om beide leeuwinnen op te eisen. Maar dat werkt niet en hij raakt buiten adem. Leeuwen hebben geen lang uithoudingsvermogen en moeten hun temperatuur reguleren om niet oververhit te raken. Missie mislukt!
Bescherming programma’s leeuw
Omdat er in Hwange zoveel leeuwen zijn, geeft dit ook de nodige uitdaging op gebied van anti-poaching, vergiftiging, een afnemende habitat en toenemende human wildlife conflicten. De populatie van leeuwen is wereldwijd in 100 jaar tijd met 75% (!) teruggebracht tot ongeveer 20.000 exemplaren. Het iconische boegbeeld van het dierenrijk verdwijnt langzamerhand steeds meer.
Gelukkig zijn er enkele (internationale) organisaties die zich met beschermingsprogramma’s inzetten voor het behoud van de leeuw. En sommige touroperators ondersteunen dit. Zo heeft Wilderness niet alleen als missie om reizigers het ongetemde en pure Afrika te laten ervaren, de organisatie zet zich ook al 40 jaar in voor natuur- en wildlife conservatie. Zo ondersteunt Wilderness bijvoorbeeld het Hwange Lion Research Project, dat valt onder WildCRU (Wildlife Conservation Research Unit). Opgericht in 1999 door professors Andrew Loveridge en David Macdonald, is dit een van de langstlopende projecten in Afrika dat zich richt op conservatie en onderzoek dat onderdeel uitmaakt van de Universiteit van Oxford (faculteit Biologie).
Jane Hunt
Wij ontmoeten Jane Hunt, die zich sinds 2003 onvoorwaardelijk inzet voor het behoud van leeuwen in het Nationale Park onder WildCRU. Ze kent elke leeuw bij naam, weet bij welke troep ze horen, wat ze hebben meegemaakt en wat hun gewoonten zijn. Het is fascinerend om haar te horen praten. Tegelijkertijd is het schrijnend, want ondanks alle kennis en progressie, zijn er altijd veel problemen en tegenslagen. Denk bijvoorbeeld aan de tragische dood van Cecil de leeuw die wereldnieuws werd toen hij in 2015 illegaal door een trofee jager werd neergeschoten. WildCRU heeft veel onderzoek gedaan naar de impact van zijn dood.
Jane doet voornamelijk veldwerk en heeft een ondersteunende managementfunctie. Ze was de eerste vrouwelijke professionele gids in Zimbabwe en begeleidde jarenlang meerdaagse paardensafari’s. Daarnaast is ze betrokken bij het Trans-Kalahari Predator Program, dat onderdeel is van WildCRU. Dit project richt zich enerzijds op ecologisch onderzoek -met de nadruk op leeuwen-, het ondersteunen en oplossen van human wildlife conflicten en het op duurzame wijze beheren van landgebruik rond grensgebieden van de Kavango-Zambezi regio. Anderzijds richt het project zich ook op het welzijn van leeuwen en naar aanleiding van sociale gedragsstudies en bevindingen probeert WildCRU hier beleid voor te ontwikkelen.
3. Painted dogs
Eén van de zeldzaamste roofdieren op aarde is met een beetje geluk ook te vinden in Hwange. Er leven momenteel zes groepen painted dogs, ook wel Afrikaanse wilde hond of painted wolf genoemd, in het park.
De prachtige, sociale dieren zijn met uitsterven bedreigd en Zimbabwe is een van de weinige landen met een relatief gezonde populatie painted dogs. Non-profitorganisatie Painted Dog Conservation zet zich al decennia in om het voortbestaan van de ‘honden’ te behouden.
Wil je meer weten over deze bijzondere dieren, onze ontmoeting met hen en hoe PDG te werk gaat? Lees dan het verhaal van Pure Off the Road.
4. Andere dieren
Hwange mag dan het park zijn van leeuwen en olifanten, je kunt er ook talloze andere diersoorten vinden: giraffes, neushoorns, zebra’s, hyena’s, cheeta’s, luipaarden, impala’s, bavianen, nijlpaarden, reptielen en vele vogels.
Denk ook aan minder bekende soorten, zoals het aardvarken, de aardwolf en sabelantilopen. Of de schuwe Roan, de grootste antilope. Verscholen onder het struikgewas spotten we zelfs een schubdier, dat relaxed een dutje deed.
Wat te doen in Hwange?
Het grootste wildpark van Zimbabwe is bij uitstek geschikt om game drives en wandelsafari’s te doen. Dit kan niet zonder begeleiding, maar er zijn diverse touroperators waar je kunt verblijven en bij wie je safaritochten kunt regelen.
Wij reizen met het genoemde Wilderness. De touroperator heeft vier prachtige locaties in gebruik, waarbij alles draait om het ervaren van een klassieke safari op topniveau. Wij verblijven in het avontuurlijke Davinson’s, waar je het ware Out of Africa gevoel krijgt. De stijlvolle ingerichte tenten, de natuurlijke materialen, de lokale gerechten en de oprechte vriendelijkheid en kennis van het personeel zijn werkelijk fantastisch.
Ook het nog luxere Linkwasha voelt als hemel op aarde. De verscholen eigen look out, waar je vanuit een bunker wilde dieren van heel dichtbij kunt observeren, is een waanzinnige ervaring.
Tegelijkertijd probeert Wilderness de ecologische voetafdruk zo beperkt mogelijk te houden. Dit doen ze door duurzame voorzieningen in te zetten, lokale gidsen en personeel op te leiden en zich met een eigen Wildlife Trust in te zetten voor natuurbehoud. Educatie-projecten van Children in the Wilderness spelen eveneens een belangrijke rol. Zo kun je even buiten het park een school bezoeken, waar kinderen betrokken worden bij het leven met de natuur en hoe zij en hun ouders daar profijt uit kunnen halen.
Ook is het interessant om Scorpion Anti Poaching Unit van Wilderness te bezoeken. Deze anti-stroperseenheid vertelt hoe zij dagelijks op patrouille gaan en daarmee stropers en valstrikken proberen op te sporen en daarmee dierenlevens te redden.
