Kafue Nationaal Park
Denk je aan Zambia, dan komen de Victoria Watervallen en South Luangwa waarschijnlijk als eerste in je op. Maar het minder bekende Kafue National Park is ook een prachtig gebied met een hoge biodiversiteit. Het is dubbel zo groot als South Luangwa en veel rustiger qua bezoekersaantallen. Het staat met zijn 22.500 km2 zelfs in de top tien van grootste parken in Afrika. Kafue vormt zonder twijfel een hoogtepunt tijdens een safarireis naar Zambia.
Kafue in Zambia
Kafue National Park is opgericht in 1950 en sinds 2022 is het opgenomen op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Het landschap varieert van uitgestrekte savannes, drassige moerassen, groene vlakten tot rijke miombo- en berkenbossen. Daarnaast zijn er vele waterkanalen en eilandjes die gevormd worden door het regenseizoen. De Kafue, Lunga en Lufupa rivieren vormen de belangrijkste levensaders van het immense gebied. En daarnaast maakt Kafue deel uit van het grootste grensoverschrijdende natuurreservaat ter wereld: het Kavango-Zambezi Transfrontier Conservation Area.
Herstel in het park
Kafue National Park kampte lange tijd met de nodige problemen. Door gebrek aan effectief natuurbeheer en financiële middelen, ontstond er grootschalige niet-duurzame houtoogst en was er sprake van veel menselijke invasie. Ook was er een hoge houtskoolproductie die zowel landschap als wildlife aantastte. Vanwege het immense gebied (Kafue beslaat half Nederland), zijn er gelukkig nog grote gebieden waar de wildernis intact is.
Sinds 2021 gaat het weer de goede kant op met het park. Het Department of National Parks and Wildlife van Zambia zorgde er namelijk voor dat natuurbeschermingsorganisatie African Parks in 18 maanden tijd een speciaal plan kon gaan uitvoeren waardoor aanzienlijke investeringen in de infrastructuur zijn gedaan en allerlei verbeteringen zijn doorgevoerd. Dit mondde in 2022 uit in een 20-jarige overeenkomst voor effectieve natuurbescherming van Kafue tussen African Parks en de Zambiaanse regering. Het WNF en de Nationale Postcode Loterij ondersteunen African Parks met een grootschalig herstelplan.
Natuur in Kafue NP
Angelique neemt ons mee naar de mooiste plekken van dit nationaal park in Zambia en vertelt je alles over de flora en fauna!
1. Busangavlakte
Eén van de mooiste gebieden in het noordwesten van Kafue is de afgelegen Busangavlakte, bestaande uit 750 km2. Er heerst hier een serene rust. Als reiziger word je omringd door ongerept natuurschoon waar je volledig in op kunt gaan. En omdat er nog geen handjevol lodges in deze regio zijn, kom je nauwelijks anderen tegen.
Het gebied dankt zijn naam aan het typerende gras dat hier veel voorkomt en het volk dat hier leefde van voornamelijk vis tot het gebied in 1950 werd benoemd tot een nationaal park. Lees hier binnenkort meer over bij onze partner, Pure off the Road.
2. Moeras
De Busangavlakte vormt het belangrijkste kenmerk van de Lufupa rivier; het is een cruciaal element in de hydrologie. Het met papyrus en riet begroeide moeras is de kern van het gebied. Het fungeert als een spons, waarbij verschillende seizoensriviertjes samenkomen en doorstromen in omliggende uiterwaarden. De talloze kanalen komen weer samen om de Lufupa rivier te vormen, waar de vlakten plaatsmaken voor bos.
3. Dambos
Ook in dit gebied is de biodiversiteit groot en wisselen bos, glooiende savannes en met gras begroeide open plekken, bekend als dambos, elkaar af. De dambossen vormen belangrijke plekken voor antilopen om goed te kunnen grazen. Deze worden onderbroken door termietenheuvels, indrukwekkende vijgenbomen en feniks palmen die flink gedijen op eilandjes.
Tijdens ons bezoek, half oktober, waren het moeras en de uiterwaarden bijna volledig verdwenen door de aanhoudende droogte van de zomer. De sporen van klimaatverandering zijn helaas ook hier waarneembaar met gevolgen voor flora en fauna. Lees meer hierover en over de biodiversiteit bij onze partner, pureofftheroad.com.
Dieren Busanga en Kafue
Het nationale park telt circa 158 zoogdiersoorten, waaronder een aantal zeldzame dieren als het zwaar bedreigde schubdier, het bush varken, de boomklipdas en de serval, die voornamelijk ’s nachts actief zijn rond de bosranden en bij de termietenvlakten. De kans om ze te spotten is klein; wij hebben deze soorten helaas niet gezien tijdens onze trip. In Kafue komen daarnaast 500 van de 740 Zambiaanse vogelsoorten voor, waaronder de endemische Chaplin’s barbet (baardvogel).
Kafue staat ook bekend om de vele uiteenlopende antilopesoorten en grote carnivoren, waarbij de leeuw domineert. Tijdens het droge seizoen, als het water zich heeft teruggetrokken van de vlaktes, trekken kuddes gnoes, olifanten en zebra's vanuit de boomgrens deze gebieden in.
1. Antilopen
Busanga vormt een walhalla voor antilopeachtige. Er komen maar liefst 21 soorten voor. Ondanks dat de populatiedichtheid van deze prooidieren in heel Kafue zorgelijk is voor carnivoren, is het aanbod in Busanga hoger waardoor grote katachtigen hier meer te eten hebben. Het gebied ligt ver van de bewoonde wereld, waardoor er beperkt sprake is van stropers en bijvangst. Dat komt mede doordat er de afgelopen jaren veel is geïnvesteerd in wetenschappelijk onderzoek van natuurorganisaties als Zambian Carnivore Programme en Phantera en rangers van African Parks en anti-stroper units beter toezicht houden.
Tijdens ons verblijf bij het exclusieve Wilderness (waarvan de gidsen ook veel samenwerken met bovengenoemde natuurorganisaties), zagen we dan ook grote kuddes rode lechwes, pluizige puku’s, kleine oribi’s en duikers alsook de eigenzinnige Liechtensteins hartebeest, Defassa waterbokken en rondtrekkende gnoes. Verder kwamen we statige roan- en sabelkuddes tegen op de uitgestrekte savannes en hadden we regelmatig nieuwsgierige bushbocks voor de tent liggen.
2. Rode lechwe
De rode lechwe is een inheemse soort en komt zelfs bijna alleen maar voor in Zambia. Deze zogenaamde kobantilopen zijn te herkennen aan hun rossige vacht. Het onderscheid van hun ‘neef’ de puku, die veel voorkomt in Kafue, zit met name in de witte buik. De lechwe heeft die wel, de puku niet. Vooral de lechwe is regelmatig te vinden rond de uiterwaarden en moerassen van Busanga.
De dieren gedijen hier goed, want ze beschikken over een speciale hoefstructuur waardoor ze gemakkelijk over de drassige bodem kunnen lopen zonder weg te zakken of vastraken in de modder. Als leeuwen hier jagen, moeten ze geregeld ‘slootjespringen’ om hun prooien te kunnen vangen.
3. Leeuwen
In Kafue is de leeuw heer en meester. Er zijn met een beetje geluk ook luipaarden en cheeta’s te spotten, maar die zijn een stuk schuwer en bevinden zich rond de bosstreken omdat ze dan ver genoeg van het territorium van de leeuwen verwijderd zijn. Voor reizigers is dat gebied minder toegankelijk, omdat er veel agressieve tseetseevliegen actief zijn.
In Busanga zijn diverse leeuwentroepen te vinden, waarvan sommigen, zoals Shumba, soms wel heel dicht bij de lodges komen. Dat is dus een avontuurlijk verblijf, maar wel volledig veilig. Lees op de website van pureofftheroad.com meer over onze ervaringen daar. De leeuwen die hier leven, kun je met een beetje geluk zien zwemmen tijdens het natte seizoen wanneer de vlakte onder water staat en zich allerlei drassige eilandjes vormen.
Drie dominante mannetjes
Er zijn in Busanga drie dominante mannetjes: Mohawk – met een herkenbare zwarte streep over zijn manen- en nieuwkomers Alex en George. De Wilderness gidsen weten hun territorium gemakkelijk te vinden, waarbij de kans groot is om de heren in actie te zien.
Zo hoorden wij Alex brullen en zagen we hoe hij zijn territorium afbakende en observeerden we hoe Mohawk tevergeefs probeerde om zijn prooi – een kafferbuffel van ruim 500 kilo - te verslepen en te verdedigen tegen wel honderd (!) brutale en hongerige gieren. Toen Mohawk en zijn troep de buffel opgaven door de toenemende hitte, doken de gieren als wolven op het karkas waar na een half uur weinig meer van over was.
4. Gele baviaan
Eén van de bijzondere dieren in Busanga is de gele baviaan; een zachtaardige neef van de ‘gewone’ baviaan. De aap doet zijn naam eer aan door zijn geelbruine vacht, die in de nek van de mannetjes langer is dan van de vrouwtjes. Ook het gezicht is deels bedekt met vacht. De apen leven voornamelijk op de grond in grote groepen. ’s Nachts klimmen ze in de bomen om te slapen. Deze aapsoort komt ook voor in buurlanden als Tanzania, Malawi en Mozambique.
5. Nijlpaarden
Het is vrij uniek om nijlpaarden op het land te zien rondscharrelen. Op de Busanga vlakten is dat een veelvoorkomend schouwspel. De reden hiervan is echter wel triest, want door de toenemende droogte en de klimaatverandering is er in de zomermaanden te weinig water voor de logge dieren.
Ze zijn genoodzaakt zich vaker te verplaatsen om waterpoeltjes te vinden. Daarnaast eten ze ook graag het gras rond de kanaaltjes, dus een extra reden dat ze zich rond het ochtendgloren en de avondschemering op het land bevinden.
6. Vogels
Van de 740 vogelsoorten die in Zambia voorkomen, komen er ruim 500 voor in Kafue National Park. We zien tijdens onze game drives dan ook vele kleurrijke exemplaren voorbijkomen, van groot tot klein. Zo zijn er vele watervogels en dwalen prachtige, elegante grijze kroonkraanvogels over de drassige vlakten, op zoek naar voedsel.
Ook zien we een enorme diversiteit aan roofvogels, zoals de Afrikaanse bruine kiekendief, de Afrikaanse visarend, de malibu en de statige secretarisvogel. En fans van gieren kunnen hier hun hart ophalen, want er zijn talloze (bedreigde) soorten die tevoorschijn komen bij een kill, zoals de oorgier, Rüppells gier, de vale gier en de kapgier.
Ook kun je talloze kleine kleurrijke vogels spotten, zoals de donkerogige pimpelmees, soothy praatvogel, bijeneters, de felblauwe roodschouder glansspreeuw, de driekleurige glansspreeuw en de prachtige en meest gefotografeerde vogel van het park: de vorkstaartscharrelaar. Ook zagen we een jong ijsvogeltje dat zich helemaal op zijn gemak leek te voelen in ons gezelschap.
Op safari in Kafue
Natuurlijk kom je naar Kafue voor een onvergetelijke safari-ervaring. Wat is er allemaal mogelijk?
1. Game drives
Kafue leent zich perfect voor urenlange game drives en luxe safari’s. Tegen zes uur ’s ochtends, net na zonsopkomst, heb je de grootste kans om roofdieren te spotten en in actie te zien. Ook nijlpaarden zijn dan veelal buiten de waterpoelen te vinden. ’s Middags is het te warm en zoeken ze beschutting dan wel verkoeling.
Tot het middaguur valt er genoeg te ontdekken. En rond de Busangavlakten houden de onderlinge camps contact met elkaar, om zo elkaar te informeren als er grote roofdieren zijn gevonden. Hierbij hoef je overigens niet bang te zijn om met veel auto’s bij elkaar te staan: de regel is dat er niet meer dan drie voertuigen bij dieren mogen komen. En omdat het gebied zo omvangrijk is, maar de gidsen wel alle locaties weten te vinden, zit niemand elkaar in de weg.
Na een brunch, eventuele siësta van een paar uurtjes, kun je tegen een uur of vier opnieuw op game drive. Hoewel de dieren in Kafue ’s ochtends actiever lijken dan in de late namiddag, is het toch zeker de moeite waard. Niet alleen is het licht prachtig (vooral voor fotografen), de zonsondergang op de savanne vormt altijd een hoogtepunt.
Wilderness is overigens een van de weinigen die ook toestemming heeft om in het donker een avond game drive te mogen doen. Hierbij zie je soms andere dieren tevoorschijn komen, en de leeuwen zijn nooit ver weg.
2. Boottochten
In het voorjaar is het mogelijk om boottochtjes te maken door de uiterwaarden van Busanga. De vaart met een klein bootje onder begeleiding van een gids brengt je op gepaste afstand nabij nijlpaarden, watervogels, krokodillen, badderende olifanten en ander passerend wild.
3. Wandelsafari
Busanga leent zich prima voor een wandelsafari. Onder begeleiding van je gids en een gewapende ranger kun je in kleine groepjes op pad. Belangrijk hierbij is om in één rechte lijn te lopen, zodat eventuele roofdieren niet kunnen inschatten wat voor opmerkelijk ‘dier’ ze zien. Je maakt je daardoor groot en dat zal een leeuw eerder afschrikken dan stimuleren om poolshoogte te nemen.
Een wandelsafari is een hele andere ervaring dan game drives vanuit de auto. Het is intenser, je observeert anders en je bent uiteraard actief. Wij liepen in het spoor van de leeuw.
Verblijf in Kafue - lodges
Wie met de high end touroperator Wilderness reist, ervaart niet alleen luxe in optima forma; de service en het kundige enthousiasme van gidsen en crew zorgen voor onvergetelijke ervaringen. De luxe zit niet alleen in de prachtige tenten en entourage van de lodges Busanga Bush Camp (BBC) en Shumba, maar het is het totaalplaatje waarbij alles klopt bij deze organisatie.
Wilderness heeft als missie om reizigers het rauwe, ongerepte en pure Afrika te laten ervaren. Ook is er aandacht voor duurzaamheid, natuurconservatie en werkt Wilderness met lokale gidsen en personeel. Met hun eigen fonds ondersteunt de organisatie diverse meerjarige wetenschappelijke projecten en werken ze samen met partijen als Zambian Carnivore Programme.
Shumba
Het fraaie Shumba camp is volledig gebouwd op een verhoogd houten platform met adembenemend uitzicht over de vlakten. Hierdoor zagen we in het ochtendgloren enkele leeuwen door het hoge gras sluipen en overdag komen dieren soms drinken bij een waterpoeltje.
De lodge en vijf tweepersoonstenten zijn stijlvol chique ingericht, inclusief outdoor douches, een compact zwembad op het terras en het eten is van hoog niveau. Ook heeft Shumba een familietent voor maximaal vier personen.
Busanga Bush Camp
BBC ligt op een kwartiertje rijden van Shumba en ademt een iets avontuurlijkere vibe, maar ook hier kom je niks tekort. De vier tweepersoonstenten zijn wat compacter, evenals de gezamenlijke leefruimte. Het mooie is hier dat je echt tussen de beesten zit. Nieuwsgierige bushbokjes en dikdiks scharrelen om de tenten, apen zitten in de bomen en we hadden zelfs bezoek van een aantal leeuwen die lagen te soezen bij het zwembad! Uiteraard houden de rangers de veiligheid van hun gasten constant in de gaten.
Beste reistijd
Het regenseizoen van de Busangavlakten start rond half november; dan valt er zoveel water, dat het landschap, mede door de zuigende werking van de grond, verandert in een wirwar van waterkanalen- en geulen. Het is dan onmogelijk om met de jeeps door het gebied te rijden. Daarom sluit Wilderness het kamp vanaf eind oktober tot mei.
Van mei tot en met juli zijn de beste maanden om het gebied te bezoeken; het is dan nog mooi groen, er is voldoende water en de temperatuur schommelt tussen de 20 en 25 graden. Van augustus tot begin oktober kan het behoorlijk heet zijn, maar ook dan valt er genoeg te zien.
